Azerbaycan’ın Dağlık-Karabağ zaferi, geleneksel olarak Ermenistan’ın ortağı ve müttefiki olan Rusya için dikkate değer bir jeopolitik başarısızlık olarak öne çıkıyor.
Moskova’nın Sovyet sonrası stratejisi sıkça komşularını zayıflatmak için çatışmaları körüklemek olmuş, Ukrayna, Moldova ve Gürcistan’da krizler yaratmıştır. Ancak bu kez Kremlin, Azerbaycan’ın yükselen gücüne uyum sağlamak zorunda kaldı – eski bir müttefiki feda etme konusunda istekli görünüyor.
Bu ayın başında, mevcut kriz öncesinde Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ülkesinin tarihi olarak Rusya’ya güvenlik ortağı olarak olan “99.999%” bağımlılığının “stratejik bir hata” olduğunu üzgün bir şekilde dile getirdi.
Bu zamana kadar Rusya’nın Ukrayna’da bir bataklığa saplandığı ve Sovyetler Birliği’nin çökmesinden bu yana kontrolünü sağlamak istediği etnik Ermeni toprakları üzerindeki etnik Azerbaycan hakimiyetini engelleyemeyeceği açıktı.
James Nixey, Chatham House düşünce kuruluşunun bir Rusya uzmanı, “Rus kaynakları açıkça sınırlıdır” dedi. “Karabağ, Moskova için açıkça önemli bir mesele değil, bu, Kırım veya Suriye gibi güç projeksiyonunun mümkün olduğu bir yer değil.”
Neil Melvin, Royal United Services Institute düşünce kuruluşunun bir yöneticisi ise “Bir şekilde Rusya yanlış ülkeyi seçti” dedi. “Azerbaycan, Rusya’ya çok daha yakın: İkisi de bir sınır paylaşıyor. Güney Kafkasya’da şu anda kimin hakim güç olduğu belli, ve görünüşe göre onlarla uyum sağlamak istiyor.”
Azerbaycan, Ermenistan’dan daha büyük, daha zengin bir ülke ve Rusya gibi otokratik bir rejime sahip. Ülkenin büyük petrol ve önemli gaz rezervleri destekli ekonomisi daha güçlü bir askeri güce sahip olmasına olanak tanıyor – uluslararası Stratejik Çalışmalar Enstitüsü verilerine göre, Azerbaycan’ın savunma bütçesi 2.64 milyar dolarla komşusu Ermenistan’ın savunma bütçesinin 3.5 katı.
Bakü, zaten 2020’deki son savaşı kazandığında yardım sağlayan Türkiye ile etkili bir ittifak oluşturmuştu. 44 günlük sonbahar çatışmasında Azerbaycan, gökyüzünün kontrolünü ele geçirerek Ermenistan’ın Sovyet dönemi tanklarını ve Nagorno-Karabakh’taki müttefiklerini bombaladı.
Ermenistan’ın Başbakanı, bu arada Moskova’nın domine ettiği altı ülkeden oluşan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün (CSTO) kendi yardımına gelmediğinden şikayet etti ve şimdi batıya dönmeye çalışacağı umut ediliyor. Parlamentosu, Putin’in Lahey tarafından suçlanmasından dolayı ziyaretini engelleyebilecek olan uluslararası ceza mahkemesine üye olma olasılığını değerlendirecek.
Ancak bu, Yerevan’ın AB ve NATO’ya yönelmesi anlamına gelmiyor. Nixey, “Ukrayna’nın AB ve NATO’ya katılmakta yaşadığı zorluklara bakın. Bir Ermenistan gibi bir ülkenin hiç şansı yok” dedi. Türkiye’den korumak için kurulmuş uzun süredir faaliyette olan Rus bir üs olan Gyumri’ye sahip bir ülke olarak hızlı bir yeniden hizalama imkansızdır.
Rusya’nın Ermenistan’ı koruma yeteneği veya isteği, diğer Sovyet sonrası donmuş çatışmalar için büyük sonuçlar doğurmayabilir, çünkü bu ülkeler Azerbaycan kadar güçsüz veya sadece Moskova’ya daha az düşmanca değillerdir.
Kafkasya bölgesi üzerine bir gazeteci ve uzman olan Magomed Torijev, Gürcistan’ın hükümetinin “giderek daha dostça” olduğunu, Güney Osetya veya Abhazya’yı geri kazanmaya yönelik güçlü bir ilgisi olmadığını söyledi; Moldova’nın kendi Transdinyester ayrılıkçıları olduğundan, Kremlin’i z challenge etmeye hazır olmadığını açıkladı.
Diğer ülkelerde, Rusya’nın hükümet rejimiyle olan ittifakı pozisyonunu koruma konusunda yardımcı olacak ve Moskova’nın varlığı doğrudan meydan okunana kadar devam edecektir. Ancak uzmanlar değişen şeyin, Ukrayna ve Azerbaycan gibi daha güçlü ülkelerin artık hiç olmadığı kadar Rusya’ya meydan okumak istemesi ve bunu yapabilmesi olduğunu söylüyorlar.
